Jak unieważnić?

Forma roszczenia

Podstawa prawna

art. 189 kpc

Art. 252 kpc

Art. 58-59 kc i ks. III kc

Art. 82-88 kc

Przepisy materialnoprawne o czynności-baza podstawy prawnej

Art. 92 par. 1 et seq. pr. not.

Podstawową formą jest powództwo o stwierdzenie nieważności czynności prawnej ze wskazaniem strony umowy i notariusza, skoro akt notarialny dokumentuje działania prawne podjęte w obecności notariusza, osoby zaufania publicznego. Art. 189 kpc stosujemy tylko wtedy, gdy powstaje u nas stosunek cywilnoprawny - nie dotyczy to protokołów, które danego stosunku nie tworzą, a spisują oświadczenia woli (vide m.in. wyroki SN: II CSKP 1875/22, IV CKN 146/00 - wiele dotyczy protokołów walnych zgromadzeń akcjonariuszy). 

Jeżeli chcemy obalić dowód z dokumentu urzędowego, wykazujemy, że stwierdza on fakty i czynności nieprawdziwe, a więc takie, które nie miały miejca wcale, ani nie miały nic wspólnego z wolą stron (metoda weryfikacji zeznań).

Te stosujemy obowiązkowo, jeżeli czynność prawna jest objęta wadami oświadczenia woli, a strona nigdy nie dokonałaby danej czynności, z zachowaniem wszystkich przepisanych terminów (błąd: 1 rok od jego wykrycia, groźba: 1 rok od ustąpienia obawów). Pamiętajmy o żelaznej regule ciężaru dowodu - art. 6 kc - musimy wykazać wszystkie okoliczności dokładnie lege artis, popierając właściwymi dowodami na przytoczoną okoliczność.

Jeżeli nasz akt notarialny zawiera błędy formalne, nie możemy powołać się na błędy nieistotne (brak świadków, błędy interpunkcyjne), a powołujemy się na te, które odwołują się do obowiązków ustawowych notariusza (z doktryny: W. Kozielewicz; a także Wyrok SN z 11.09.2013, III CSK 5/13).

Poprzez te kroki ustalamy, że stosunek prawny powstający w tej czynności nie miał w ogóle miejsca, a dokument potwierdzający czynność jest sporządzony niezgodnie z prawem. Choć SN w wyroku o sygn. IV CSK 36/00 uznał za nieskuteczne podobne powództwo przeciwko notariuszowi czy drugiej stronie, może to zostać zdarzeniem trigger dla zmiany tej linii orzeczniczej.

Wady formalne

Wady wskazane wprost w ustawie - Prawo o notariacie

Brak spełnienia obowiązku ustawowego w trakcie czynności

Błędy merytoryczne

Wady oświadczenia woli

Są to wady wskazujące na błędy w sztuce prawniczej, brak jakiegokolwiek elementu aktu notarialnego wskazanego w art. 92 par. 1 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo notarialne. 

Jest to błąd w sztuce prawniczej popełniony przez notariusza w toku czynności notarialnej, np:

- brak weryfikacji czy strona ma zdolność do czynności prawnych

- (po 1.06.2024) brak weryfikacji czy PESEL strony czynności jest zastrzeżony

- brak zawarcia obowiązku złożenia wniosku o wpis do KW w zakresie hipotek, roszczeń, nieruchomości, przez co ujawnienie roszczenia i aktualnego stanu prawnego jest utrudnione

- błędy merytoryczne w treści aktu, wskazujące na czynność prawną innej treści niż dokonywana

- błędy wskazujące na obejście prawa albo jego naruszenie w postanowieniach aktu notarialnego

Stąd przy stwierdzeniu wad oświadczenia woli należy sprawdzić, czy notariusz dochował formy aktu.

Umowy dyssymulowane

Co to jest?

Jak wyróżnić taką umowę?

Umowa, której treść mija się z celem, można powiedzieć najprościej. Często jest to umowa, której zapisy są typowe dla całkiem innej formy umowy nazwanej czy nienazwanej - wskazują na to, że strony chciały zawrzeć całkiem inną umowę niż wynika to z treści. 

Umowa taka służy zmyleniu drugiej strony w taki sposób, aby podjęła całkiem inną czynność niż zdecydowała się przed etapem zawarcia umowy (np. umowa pożyczki okazuje się umową leasingu zwrotnego z możliwością przewłaszczenia na zabezpieczenie mienia konsumenta).

Najczęstszą wadą, jaką spotykają takie umowy jest pozorne oświadczenie woli (art. 83 kc) - strony nie są w stanie rozeznać adekwatnego związku między wolą a verbam (treścią), często ukrywając rzeczywisty zamiar albo w ogóle nie zamierzając dokonać tej czynności. Doktryna to pojęcie interpretuje także w kontekście czynności dyssymulowanych w zgodzie z zasadami współżycia społecznego (w Polsce: B. Lewaszkiewicz)

Przed weryfikacją należy poprosić drugą stronę o projekt takiej umowy, albo notariusza, jeżeli jest to czynność notarialna.

Następnie sprawdzamy, czy przedmiot umowy zawiera to, o co stronom chodziło na początku, czyli przedmiot umowy i postanowienia o zabezpieczeniu. Postanowienia w obrocie B2C można sprawdzić pod kątem niedozwolonych klauzuli umownych (vide baza danych UOKIK).

Po weryfikacji przez nas takiej umowy możemy zaproponować poprawki albo odstąpić.

Domyślna treść artykułu.

Choć akt notarialny jest formą o szczególnym walorze wiarygodności jako forma urzędowa, nie zawsze jest jego treść zgodna z wolą strony. Często potrzebny jest mechanizm unieważnienia wadliwego aktu notarialnego, który dokumentuje czynność prawną z pokrzywdzeniem. Problematyczne jest to, jak to realnie zrobić:

1. Jak sprawdzić czy w akcie nie jest umowa dyssymulowana?

2. Czy on w ogóle spełnia wymogi wynikające z ustawy - Prawo o notariacie?

3. Czy te uchwały, jeżeli dokumentuje protokół z posiedzenia organu spółki, nie są nielegalne?

E-mail: laboratorium@legal-lab.pl

laboratoriumprawnicze.legallab@gmail.com

Tel: 511448501

Facebook: Laboratorium Prawnicze Legal Lab

Twitter: AnastazjaDrapa1

Linkedin: Legal Lab Laboratorium Prawnicze