Arbitraż inwestycyjny

Arbitraż inwestycyjny obejmuje inwestycje w państwach, czasem z udziałem międzynarodowych koncernów czy innych państw. 

Najczęstszą regulacją w tej materii są relacje państwo-państwo w ramach BIT.  Występują też relacje państwo-inwestor prywatny. 

W Polsce i UE od 2018 wygasły wszystkie porozumienia arbitrażowe BIT po wyroku TSUE w quasi-precedensowej sprawie Achmea z 2018 (C-284/ 16).

Choć podmiotami w sprawie był holenderski ubezpieczyciel Achmea i rząd Słowacji, TSUE zważył, że podobne umowy BIT zawarły inne państwa UE, wcześniej do niej nie należąc ---

rozszerzył skutki nieważnych zapisów na sąd arbitrażowy na wszystkie państwa UE, 

co oznacza, że roszczenia państw UE z tytułu BIT wygasają, a taki zapis jest nieważny.

Na polskim gruncie specyficznym quasi-sądem polubownym jest Krajowa Izba Odwoławcza, która od 2007 roku rozpatruje sprawy z zamówień publicznych (państwo-inwestor), więc nie podlega ona pod kodeks cywilny, a pod prawo zamówień publicznych (DzU 2019). KIO zastępuje w tym sąd polubowny, a jej wyroki mogą być zaskarżone w Sądzie Okręgowym w Warszawie, gdzie jest jej siedziba. Znaczną część spraw o zamówienia publiczne obejmuje inwestycje budowlane, którym poświęciliśmy serię badań o FIDIC.

Arbitraż handlowy

Arbitraż handlowy dotyczy relacji handlowych między podmiotami prawnymi, m.in. dużymi spółkami czy inwestorami. Najczęściej arbitrażem handlowym zajmują się wyspecjalizowane trybunały.

Arbitraże handlowe ani inwestycyjne nie obejmują spraw o alimenty, egzekucji, karnych i innych cywilnych - uznanie wyroku w tej sprawie reguluje rozporządzenie Europa I bis z 2015 r. 

Arbitraż opiera się o ogólne zasady prawa międzynarodowego. 

Pierwszym warunkiem udanego postępowania arbitrażowego jest zapis na sąd polubowny, zawierający:

• - nazwę sądu arbitrażowego występującego w rzeczywistości
• zwykła pomyłka pisarska w zapisie nie jest podstawą do nierozpoznania własnej jurysdykcji przez sąd (art. 1180 kc)
• - sposób rozstrzygania spraw zgodnie z regulaminem danego sądu arbitrażowego

W Polsce zajmują się arbitrażem specjalne sądy. Jednym z nich jest Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej, Sąd Polubowny przy Konfederacji Lewiatan czy niedawno powołany Sąd Polubowny przy Prokuratorii Generalnej RP. 

Od wyroków polskich sądów arbitrażowych można odwołać się do polskiego sądu apelacyjnego właściwego dla siedziby sądu arbitrażowego. Tak samo, jeżeli strona pochodzi z Polski i wyraziła wolę skasowania wyroku sądu arbitrażowego 

W naszych badaniach najczęściej występującym typem relacji są relacje inwestor-inwestor. 

Transkacje M&A

Wybrane orzeczenia

M&A to stosunkowo nowa forma transakcji obejmująca m.in. akcje w spółkach, udziały, spółki, nieruchomości etc. Jej pierwszym etapem jest analiza ryzyka, potem analiza prawna, w tym stanu prawnego (due dilligence). Do transakcji dochodzi po udanym przejściu wszystkich etapów. Szacuje się, że ich aktywność w 2023 nieco wzrosła, na co miało wpływ ożywienie popandemiczne, a potem działalność prewencyjna w czasie kryzysu. 

W 2022 roku zanotowano 889 transakcji M&A w Polsce, co czyni Polskę jednym z liderów w tym zakresie. Od początku 2023 przeprowadzono 95 takich transakcji.

A jak widzi to Polskie prawo?

Polski kodeks cywilny z 1964 nie przewiduje takiej instytucji. W świetle ostatniego wzrostu aktywności gospodarczej w zakresie M&A jest to konieczne, ograniczy to wpływ spraw z udziałem polskich uczestników transakcji do sądów zagranicznych. Za pomocą rozporządzenia Europa I bis z 2015 r. może zostać taki wyrok uchylony na mocy dowolnej klauzuli zawartej w art.1145 kc.

Problemy terminologiczne rodzi właśnie niedostateczna regulacja tej materii, którą uregulowano per separationem. Uważamy, że niezbędne jest wprowadzenie jednolitej polskojęzycznej terminologii, która byłaby łatwiej przyswajalna przez inwestorów.

Materia fuzji jest regulowana przez kodeks spółek handlowych z 2000 r. Fuzje są widziane w art. 492 ksh jako:

1. 1. przeniesienie udziałów przez akcje dla wspólników spółki przejmowanej
2. 2. zawiązanie nowej spółki handlowej, która przejmie majątek łączących się spółek

Przejęcia w świetle ksh można sklasyfikować jako: 

• - przejęcia majątków czy akcji po wspólnikach wykreślonych ipso iure bądź przez sąd
• - uproszczona fuzja spółek
• - przejęcia aktywów lub majątków przez inne spółki i inne ...

A jak możemy to uregulować?

Mamy kilka scenariuszy:

1. 1. Wprowadzić osobny tryb transakcji przejęcie i fuzje wraz z rozpisaniem wszystkich etapów transakcji w osobnym rozdziale w ksh.
2. W taki sposób rozwiążemy problem z regulacją innych zjawisk, tj. due dilligence. Skonkretyzujemy procedurę tak, aby nie było wątpliwości z jej stosowaniem, zwłaszcza przez nowe spółki, które zainteresują się przeprowadzeniem transakcji w Polsce.
3. 2. Skonkretyzować pojęcie fuzje przez przejęcia w taki sposób, że fuzja może być przeniesieniem udziałów, majątku albo jego składników w sposób abstrakcyjny na właścicieli nowych, połączonych, przekształconych spółek; także zasady fundowania sporów. 
4. Obowiązkowym elementem będzie uregulowanie procedury post M&A w drodze cywilno-gospodarczej, w czym pomoże nam transpozycja kodeksu cywilnego do kodeksu handlowego. Kolejne analizy zapowiadamy później.

K

Nasza metodologia

Metoda badawcza

Monte Carlo - metoda probabilistyczna

Metoda Isinga - losowo wybrane orzeczenia w liczbie dającej się podnieść do potęgi.

Dalsze badania

Wykrywanie treści AI i antyplagiat

Prognozy

Wykorzystanie wczesnego modelu do prognoz

Tak jak przy analizie orzeczeń w sprawach z zastosowaniem FIDIC wybieramy metodę Monte Carlo. Wybieramy randomowe, relewantne (ale nie precedensowe) wyroki sądowe z uzasadnieniem takie, w których mogą być loci communes (miejsca wspólne). Interesować nas będą procesy arbitrażowe i stan faktyczny.

Analizujemy zgodnie z modelem Isinga - wybieramy w naszym kwadracie wyroki uchylające orzeczenia i wyroki uznające orzeczenia. Potem robimy analizę językowo-logiczną. 

W arkuszu badamy dane orzeczenia i linie orzecznicze, analizujemy prawdopodobieństwo takiej linii orzeczniczej. 

Dalej badamy, czy w orzeczeniach występuje plagiat. Za plagiat nie uznajemy: cytatów o dacie późniejszej niż badane orzeczenie, linków zawierających sygnaturę badanego orzeczenia. Potem badamy, czy tekst uzasadnienia był napisany przez AI. jest to konieczne, ponieważ coraz częściej w pisaniu tekstów używa się AI. Obawiamy się, że niektóre fragmenty mogą być powielane przez AI, dlatego badamy orzeczenia pod tym kątem.  Współcześnie ślady tekstu AI czy antyplagiat może stać się pretekstem do uchylenia orzeczenia w przyszłości.

Dalej analizujemy potencjalne scenariusze rozwoju prawa. Do prognoz stosujemy zmodyfikowaną, opracowaną przez nas metodę. Każdy scenariusz staramy się uzasadnić zgodnie z prawami logiki. Analizujemy obecne tendencje w orzecznictwie i do czego to doprowadzi.

Wbrew pozorom, lwia część analizowanych przez nas spornych spraw dotyczy uchylenia wyroków sądów arbitrażowych polskich i zagranicznych. Dzięki instytucji uznawalności orzeczeń sądów arbitrażowych jest to jak najbardziej możliwe. W dzisiejszym artykule przeanalizujemy niektóre arbitraże handlowe oraz inwestycyjne i jak potraktowały to polskie sądy. Badamy także polskie regulacje prawne, jeżeli takich wyroków nie znajdziemy.

E-mail: laboratorium@legal-lab.pl

laboratoriumprawnicze.legallab@gmail.com

Tel: 511448501

Facebook: Laboratorium Prawnicze Legal Lab

Twitter: AnastazjaDrapa1

Linkedin: Legal Lab Laboratorium Prawnicze