Wielość podmiotów

Zdarza się, że państwo chce złożyć wniosek o rozstrzygnięcie sporu wobec kilku państw. Jest to jak najbardziej możliwe w procedurze składania wniosku o rozstrzygnięcie sporu. Przykładem takiej sprawy jest sprawa złota wywiezionego z Rzymu w 1943, którą Włochy wszczęły przeciwko Francji, Wielkiej Brytanii i USA w 1953.

W procedurze zawierania ugody o rozstrzyganie sporów nie jest to możliwe, ponieważ zakłada się, że taka ugoda jest dwustronna. Przyczynia się to do zwielokrotnienia podobnych spraw. Zdarzyło się to kilkukrotnie w historii Trybunału. Pierwszą taką sprawą była sprawa Antarktyda (Wielka Brytania vs Chile i Argentyna) z 1955, która była prowadzona oddzielnie wobec Chile i Argentyny. Kolejna sprawa dotyczyła katastrofy powietrznej w Bułgarii, gdzie przeciwko Bułgarii wystąpiły Wielka Brytania i USA w 1975. Najwięcej podmiotów, bo aż 8 państw NATO, wystąpiło wobec Jugosławii, potem Serbii, która to właśnie uległa bombardowaniom NATO w latach 1991-1999 i właśnie ona złożyła skargę przeciwko nim. 

W naszej opinii taka sytuacja prowadzi do duplikacji spraw o podobnym przedmiocie. Można zamiast tego wprowadzić regulację pozwalającą na zawieranie wielostronnych memorandów o oddaniu sprawy przed MTS, zważając także na wielostronnośc współczesnych stosunków.

Kolejna nasza propozycja: można łączyć postępowania w tej samej sprawie, gdzie występują różne podmioty. Pozwoli to na uniknięcie ich kumulacji, ale również pozwoli na takie rozpatrzenie sprawy, jakie uniknie ich rozstrzygania w różnym czasie. A w przypadku, gdy te strony uczestniczą w sporach po przeciwnych stronach, możliwe jest tylko zasądzenie wzajemnych odszkodowań, a nie tylko dla jednej.

Osoby prawne

A inne podmioty prawa międzynarodowego?

Od lat 1950. zdarzało się rozpatrywać sprawy międzypaństwowe dot. transgranicznych koncernów, których działalność szkodziła państwom stronom sporu. Dotychczas ponosiły one krajową odpowiedzialność cywilną lub karną. 

Kilkukrotnie rozpatrywano sprawy personalne, gdzie podejmowano sprawy jednostkowe. W większości dotyczyły one jednostki jako obywatela, azylu dyplomatycznego (Haya de la Torre 1950), działalności osób fizycznych zawierających umowy między państwami, ochrony dzieci, międzynarodowej procedury karnej (Nakaz aresztowania z 2000, Kongo v. Belgia), opieki 

Sprawy graniczne

Początek i koniec wniosków

Pierwsza sprawa z 1948 roku dotyczyła przepływu przez kanał Korfu, a występowały w niej Wielka Brytania i Albania. 

Preah Vihear z 1962 - chodziło o błąd w mapie, którą posługiwały się Tajlandia i Kambodża w postępowaniu preliminaryjnym.

Postępowanie przed MTS step by step

Wyrok 

Wyrok jest wiążący tylko dla stron w danej sprawie, może stanowić mocą autorytetu źródło prawa pomocnicze. Nie przysługuje żadne odwołanie, o ile strona nie udowodni istotnych okoliczności. Strona uzyskuje odszkodowanie pieniężne co do zasady. 

Proces ustny

Na rozprawie strony zgłaszają swoje żądania, przesłuchiwani są świadkowie (o ile zostali powołani). Po postępowaniu dowodowym strony potwierdzają swoje roszczenia. Rozprawa kończy się wydaniem merytorycznego zarządzenia albo wyroku

Postępowanie dowodowe

Trybunał gromadzi dowody stron, może także zlecić ekspertyzy instytucjom B+R, wzywa świadków. Potem prosi strony o odniesienie się.

Proces pisemny-processo verbale

Strony mają czas na zakomunikowanie MTS swoich pisemnych stanowisk i replik w czasie ustalonym zarządzeniem Trybunału. 

Zakomunikowanie sprawy

Trybunał rozpoznaje własną jurysdykcję w sprawie - czy jest państwo stroną jego Statutu. Pisarz Trybunału informuje wszystkie państwa ONZ i strony sprawy. 

Pozew od jednego państwa

Państwo wysyła wniosek o rozpatrzenie sprawy przeciwko drugiemu państwu w związku z naruszeniem zobowiązań umownych z umów bilateralnych. Nie ma tu roli powoda i pozwanego

Skuteczność postępowania w MTS

170 spraw

zostało wniesionych do MTS od 1946 roku,

w tym

27 opinii doradczych

143 spraw merytorycznych

29,39%

spraw załatwianych w bieżącym roku

3 lata

czeka się na rozpatrzenie sprawy

1,08

spraw niezałatwionych kumuluje się na sprawy pozostałe

17 spraw

oczekuje na rozpoznanie

Od 1946 roku, kiedy Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej przekształcono w Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości, zostało wniesionych 170 spraw o różnej tematyce, w tym 143 sprawy merytoryczne między różnymi państwami. Organy ONZ (Sekretarz Generalny) zgłosiły 27 opinii doradczych.

Pierwszą sprawą, którą zajął się MTS, była sprawa przepływu przez kanał Korfu (Wielka Brytania przeciwko Albanii) z 1947 roku. Pierwszą opinią doradczą była opinia doradcza na temat kryteriów członkostwa w ONZ.

Jedynie 29,39% spraw wnoszonych jest załatwianych w aktualnym roku. Wiąże się to z długą procedurą rozpoznawania sprawy, często związaną z jej skomplikowanym charakterem, niewielkim składem sędziowskim - jest powoływanych 15 sędziów przez ZO ONZ, dużym obciążeniem personelu i nawet zabiegami stron. Wszystko mimo to, że rocznie wpływa tylko 2 sprawy średnio, a kilkukrotnie nie wpływało żadnych spraw (od 2019 do 2022). Czeka się na rozpatrzenie sprawy ok. 3,06 r - 3 lata. 

Mimo niewielkiego wpływu spraw zdarzyło się kilkukrotnie, że doszło do kumulacji spraw niezałatwionych na pozostałe do załatwienia. Zdarzało się także, że kumulacja spraw nie występowała w związku z zakończeniem spraw lub wzrostem spraw zaległych.

17 spraw oczekuje na rozpoznanie, w tym w jednej obecnie odbywają się przesłuchania stron (Delimitacja szelfu kontynentalnego między Nikaragua a Wenezuelą w zasięgu 200 mil morskich). Oczekują na rozpoznanie także 2 opinie doradcze (Zobowiązania rządów wobec zmian klimatu i Konsekwencje prawne działań Izraela w Strefie Gazy)

Jak państwa rozstrzygają spory między sobą? pewnie każdy zadaje sobie to pytanie. Państwa mogą kierować spory sądowe na drogę pozasądową, oddając je do gestii sądów polubownych lub powoływać własne sądy arbitrażowe na mocy umów międzynarodowych. 

Co się dzieje wtedy, gdy państwa nie mogą porozumieć się co do istotnych kwestii? Kierują sprawę do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w Hadze, który wydaje wyroki na wniosek państw podlegających jego jurysdykcji (a jest ich tyle, ile członków ONZ) na podstawie umów międzynarodowych i statutu. Czasem kierują sprawy do Stałego Trybunału Arbitrażowego w Hadze, który rozstrzyga spory międzypaństwowe polubownie.

W niniejszym artykule zbadamy, jak toczy się postępowanie w MTS na przykładzie najbardziej kontrowersyjnych, precedensowych i aktualnych spraw. 

E-mail: laboratorium@legal-lab.pl

laboratoriumprawnicze.legallab@gmail.com

Tel: 511448501

Facebook: Laboratorium Prawnicze Legal Lab

Twitter: AnastazjaDrapa1

Linkedin: Legal Lab Laboratorium Prawnicze